พระบรมมหาราชวัง

พระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาท

ตั้งอยู่ตรงมุมสวนศิวาลัย ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ ติดกับเขตพระราชฐานชั้นในด้านประตูราชสำราญ พระที่นั่งองค์นี้ตั้งอยู่ในตำแหน่งของพระที่นั่งประพาสพิพิธภัณฑ์ในหมู่พระอภิเนาว์นิเวศน์ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระสยามเทวมหามกุฏวิทยมหาราชโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้รื้อพระที่นั่งประพาสพิพิธภัณฑ์ลง และสร้างพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาทขึ้นแทน เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๑ มีพิธียกยอดพระที่นั่ง เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๔ ขึ้น ๗ ค่ำ ปีมะเมีย จัตวาศก จุลศักราช ๑๒๔๔ หรือ พ.ศ. ๒๔๒๕

เหตุที่ทรงสร้างพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาท เนื่องจากเมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๔ ได้โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้หล่อพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้ง ๔ พระองค์ เพื่อกราบถวายบังคมปีละครั้ง แต่ยังไม่มีที่ประดิษฐานที่มั่นคงและสมพระเกียรติ ครั้นเมื่อสร้างพระที่นั่งองค์นี้สำเร็จใน พ.ศ. ๒๔๒๕ ซึ่งตรงกับวาระกรุงเทพมหานครมีอายุครบ ๑๐๐ ปี จึงโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้อัญเชิญพระบรมรูปทั้ง ๔ พระองค์ขึ้นประดิษฐาน ณ พระที่นั่งองค์นี้

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ใช้พระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาทเป็นที่ถวายบังคมพระบรมรูปทุกปีมาตลอดรัชกาล ตราบจน พ.ศ. ๒๔๖๑ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงได้โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้อัญเชิญพระบรมรูปไปประดิษฐาน ณ ปราสาทพระเทพบิดร

ที่มาข้อมูล : หนังสือสถาปัตยกรรมพระบรมมหาราชวัง พิมพ์ครั้งแรก เมษายน ๒๕๓๑